Gebe ve Emzikli Beslenmesi

Annelerin, anne adaylarının  ve bebeklerin  yeterli ve dengeli beslenebilmeleri için hazırlanan diyetlerdir. Bu programda süt kalitesini  ve miktarını arttırmak, bebeğin doğru beslenmesini sağlamak  ve anne adaylarının yeterli ve dengeli beslenerek sağlıklı bir kilo ile doğuma girmesi hedeflenmektedir.

Hamilelik ve Diyabet (Şeker Hastalığı)

Diabetes Mellitus ( şeker hastalığı ) çeşitli sebeplerle kan şekeri seviyesinin ayarlanamadığı bir hastalıktır. Buna bazen kandaki şekeri dengeleyen insülin hormonun yetersizliği bazen de yokluğu neden olur. Ortaya çıkış nedenleri değişsede belirtileri çok yemek yeme , sık idrara çıkma , çok su içmedir. Şeker hastalığı bazen ilk kez gebelikte ortaya çıkar. Buna gestasyonel diabet yani gebelik şekeri denir. İster önceden şeker hastası olsun ister hamilelikte şeker tanısı konsun beslenmeye çok dikkat edilmesi gerekir. Kan şekerindeki ani değişimler anne karnında bebek ölümlerine bile neden olabilir. Bu nedenle hamilelik döneminde uygulanan beslenme programı çok önemlidir.
Anne adayının kan şekerinin dengede kalabilmesi için yediği besinleri şeker miktarı önemlidir. Sadece çay şekeri olarak bildiğimiz şeker değil ; ekmek , pilav , makarna gibi karbonhidratlı besinler de parçalanıp şekere dönerler. Bu nedenle yemek seçimlerine dikkat edilmelidir.

Ana öğünlerin dışında ara öğünler de çok önem taşır. Kan şekerini dengeler. Ama ara  öğünlerde seçtiğimiz besinlerin içeriği tek başına karbonhidrat olmamalı. Yanında mutlaka proteinli bir besin de almak gerekir. Proteinli yiyecekler karbonhidratın kana geçmesini yavaşlatır. Örnek verecek olursak ekmeğin yanında peynir , meyvenin yanında süt , pilav-makarnanın yanına ayran veya yoğurt uygun olur. Bu şekilde kan şekerini kontrol etmek daha kolay olacaktır.

Seçilen karbonhidratların türüne dikkat edilmelidir. Beyaz ekmek , pirinç , makarna gibi kan şekerini hızlı yükseltecek besinler yenine kepekli ekmekler , tam tahıllı ekmekler , kepekli pirinç veya makarna , bulgur daha uygun besinlerdir. Bunlar ayrıca lifli – posalı oldukları için kana geçişleri yavaştır . hamilelikte çok sık görülen kabızlık şikayeti için de iyi birer yardımcıdırlar.

Şeker metabolizması yağ ile birebir ilişkilidir. Fazla yağlı besinleri tüketmemek gerekir. Hiç yememek te doğru değildir. Bu kez yağda eriyen A , D, E , K vitaminleri vücutta emilemez. Yemekler ayçiçek , soya , mısırözü gibi bitkisel sıvı yağlarla; salatalar zeytinyağı veya fındıkyağı ile hazırlanmalıdır. Yağlar ne kadar sağlıklı olursa olsun fazlası hem şeker hem de kan kolesterolü için tehlikeli olabilir.

Meyveler hem vitaminli hem de sindirimin çalışmasına yardımcı besinlerdir ancak şeker hastası olan bireylerin meyve seçimleri önemlidir . müz , şeftali , üzüm , kayısı gibi çok şekerli meyvelerin yerine elma , armut , portakal , mandalina , greyfurt , eril gibi daha az şekerli meyveleri seçmeli ve yanında mutlaka süt- yoğurt ürünü tüketmek gerekir.
Şeker hastalarının ette bir sınırlaması yoktur. Yaklaşık 150 – 200 gr. kadar tüketilebilir ancak etler yağsız olmalıdır ve uygun pişirme yöntemi olan ızgara , fırın veya tencere yemeği şeklinde hazırlanmalıdır.

Hamilelik ve Demir

Kanda yüksek miktarlarda buluna bir mineraldir. Vücuttaki en önemli görevi hemoglobin üretmektir. Kırmızı kan hücrelerine oksijen taşır. Ayrıca sağlıklı büyüme ve bağışıklık sisteminin gelişmesi için gereklidir. Hamilelik döneminde bebeğe ve içinde bulunduğu keseye demir depo edilir. Hem anne hem de bebek için önemli bir mineraldir. Doğru beslenen kadınlarda demir yeterli olabilir ancak hamilelikte gereksinim artar. Doğumda kaybedilen kanla demir kaybedilmektedir. Ayrıca barsak parazitleri , görünmeyen kanamalar ve yaralanmalar  , yoğun yapılan egzersizler de demir kaybına neden olur. Tüm bu sebeplerden ötürü demir kaynaklarını doğru almak gerekir.

Günlük beslenmede demir alımını artırmak için dikkat edilmesi gereken noktalar vardır.
-Sabahları eğer takviye bir demir varsa 2 saat sonrasında kuşburnu çayı ile kahvaltı yapılabilir. Kuşburnu C vitaminli olduğundan demirin emilimi için daha uygun olacaktır. Peynir en az 2 dilim yenmelidir. Zeytin ve reçelin besleyici değeri çok olmadığından yenmeyebilir. Et ürünleri demirden zengindir ancak kahvaltıda , salam , sosis gibi et ürünleri içerdikleri katkılar nedeniyle önerilmez. Tam tahıllı ekmekler kahvaltı için uygundur.
-Ara öğünlerde 10 adeti geçmemek üzere fındık , badem, ceviz tüketilebilir. Yanına kuru üzüm , erik , kayısı yenilebileceği gibi taze meyvelerde seçilebilir.
-Öğle ve akşam yemeklerinin birinde et tüketilecekse ( kırmızı et , tavuk veya balık olabilir ) diğerinde sebze yemekleri tercih edilmelidir. Salatalar bol yeşillikli olmalıdır ve her öğünde bulunmalıdır. Yoğurt , ayran , cacık gibi besinler ana öğünde tüketilebilir. Ana öğünlerde yenmiyorsa ara öğünlere alınabilir ve süt te içilebilir.
-Günde en az 2-3 porsiyon sebze ve 3-4 porsiyon da meyve tüketilmelidir. Bu hem C vitamini  , hem demir hem de günlük lif alımı için gereklidir.
-Lif ( posa) gereğinden fazla alınırsa vitamin ve minerallerin barsaktan emilimini engelleyebilir. Gerektiği kadar alınmalıdırlar.
Doğru beslenme bütün vitaminlerde olduğu gibi Demir ihtiyacını da karşılamak bakımından önemlidir.

Hamilelik ve Folik Asit

Hamilelik denince belki de ilk akla gelen vitaminlerden biridir Folik Asit. O zaman biraz tanımakta fayda var. Acaba neden bu kadar önemli?

-Beyin gıdası olarak ta değerlendirilebilir. Bebeğin beyin gelişimi için gerekli bir vitamindir.
-Kan hücrelerinin yapımı için önemli görevleri vardır. Dolayısıyla yetersizliğinde anemi                (kansızlık) görülür. Bu durum hem anne hem de doğacak bebek için sağlık sorunları oluşturur.
-Depresyona yardımcı olur. Anne adayının sakinleşmesini sağlar. 
-Protein metabolizmasında görev alır.
-Erken doğumu önleyebilir.

Folik Asit Yetersizliğinde;
-Günlük diyetin folik asit ve C vitamininden yetersiz olması. C vitamini folik asitin vücutta emilimi kolaylaştırır. Birlikte alındıklarında vücutta daha etkili kullanılır.
-Folik Asit ince barsakların üst kısmından emilir.  Bu bölgede oluşan herhangi bir hasar emilimi engellediğinden yetersizlik oluşur.
-Karaciğer hastalıklarında ve vitamin B12 yetersizliğinde folik asidin hücreye girmesi engellendiğinden folik asit yeterince emilemez.
-Hamilelik, hipertiroidi ve metabolizması çok hızlı çalışanlarda folik asit gereksinimi arttığından doğal yollarla karşılanamaz.

Folik Asit Yetersizliğinin Anne ve Bebeğe Etkisi
-anemi
-sindirim bozuklukları
-yorgunluk
-saçlarda beyazlaşma
-büyüme geriliği
-nefes almada zorlanma
-hafıza sorunları görülür. Bu etkilerin her biri dikkate alınması gereken önemli belirtilerdir.

Hamilelikte Beslenme

Hamilelerin bir gün içersinde tükettikleri besinler ve miktarları ihtiyaçları karşılamak bakımından önemlidir. Ancak öğün düzenini de oluşturmak bir o kadar önem taşır. Ana öğünlerle birlikte ara öğünleri de unutmamak gerekir. Öğünler atlanmamalı veya geçiştirilmemelidir.
-Kahvaltılar önemli…Geçiştirmek yerine biraz daha vakit ayırıp kahvaltıyı düzenli yapmak gerekir. Vaktiniz varsa süt , peynir ( çok yağlı olmayanlarından ) , mevsimine uygun söğüş sebze ( yazın domates , salatalık  , biber; kışın maydanoz , marul , roka gibi yeşillikler ) ve ekmekten oluşan bir menü veya daha da kolayı bunlardan oluşmuş bir sandwich tüketilebilir. Sabah süt içilemiyorsa gün içersinde başka bir yerde telafi edilmelidir. Çay besinlerdeki demirin emilimini engellediğinden tercih edilmemelidir. Ancak kuşburnu gibi C vitamin içeriği yüksek bitki çayı içilebilir. Diğer bitki çayları özellikle adaçayı riskli olabileceğinden tercih edilmemelidir. Bebek düşüklerine neden olabilirler.
-Öğle ve akşam yemeklerine çorba gibi hafif yiyeceklerle başlamak hamile annenin mide sağlığı için uygundur. Sebzeler hem vitamin ve mineral deposu hem de kalorilerinin düşük olması sebebiyle rahatlıkla tüketilebilir. Kullanılan yağın çok olmamasına dikkat edilmelidir.
-Et miktarı her gün kişiye göre değişmekle birlikte ortalama 150 gr. et yeterlidir. Tavuk , balık veya kırmızı et olarak dünüşümlü tüketilmelidir.
    *Kırmızı et iyi bir demir ve vitamin B 12 kaynağıdır. Kansızlığı önlemeye yardımcıdır. Bu nedenle  hamile annelerin düzenli alması gerekir. Etin tam pişmesi mikrop ölmesi bakımından önemlidir. Alevde pişen etler de kanser riski taşıyabilir. Bu nedenle iyi pişmiş etler tercih edilmelidir.                              *  Tavuk etinin kalorisi ve kolesterol değeri kırmızı ete göre daha düşüktür. Bu nedenle haftada 2-3 kez tüketilebilir. Yağlı derinin kalorisi yüksek olduğundan mümkün olduğu kadar uzak durulmalıdır .
    *Balık eti mevsiminde tüketildiğinde zengin içeriği nedeniyle hamile anne ve bebeği için besleyicidir. Selenyum , fosfor , omega-3 ve omega-6  bakımından zengindir. Bebeğin beyin gelişimini destekler. Beslenme ile beyin gelişimi çok içiçedir.  Bu nedenle daha sağlıklı olması için fırın , ızgara ve buğulama yöntemleri tercih edilmelidir
-Yağlı hamur işleri , kekler , tatlılar mümkün olduğu kadar beslenmede yer almamalıdır.  Gereğinden fazla kalori ve yağ alımına neden olurlar . kilo alımını kolaylaştırırlar.
-Tuz mümkün olduğu kadar sınırlandırılmalıdır. Günde maksimum 2 gr. tuz alınmalıdır . Tansiyon problemi yaşamayan hamileler bile sınırlı kullanmalıdır . ödemlerin artmasına neden olurlar. Gebelik dönemi içersinde hipertansiyon riskini arttırırlar.
-Şekere vücudun hiç ihtiyacı yoktur. Sadece çok sevdiğimiz için tüketiriz ancak vücutta insülinin gereğinden fazla salgılanmasına neden olurlar. Diabet ( şeker hastalığı ) riskini arttırırlar.
-Hazır gıdalara çok dikkat edilmelidir. Ambalajlı gıdalardan mümkün olduğu kadar uzak durulmalıdır . katkı maddesinin ne olduğu bilinmeyen gıdalar tüketilmemelidir. Tatlandırıcılar hamile anne için riskli olabilir. Riskli olduğu için alınmamalıdır.
-Midede hassasiyet olabileceği için baharatlar seçilerek tüketilmelidir. Acı baharatlar yenmemelidir.
-Kafeinli içecekler uyarıcıdır. Bebeğe geçebilir. Bu nedenle çay , kahve , kolalı içecekler gibi kafeini yüksek içecekler tüketilmemelidir.
-Hamile annenin vitamin mineral ihtiyacı yüksektir. Bu nedenle hazırlanan yiyeceklerde vitamini kaybetmemek için doğru pişirme şekilleri kullanılmalıdır. Kızartma , yüksek ısıda pişirme , kavurma gibi yöntemler kanser riskini arttırdığı gibi besinlerin bütün vitaminlerini kaybetmesine neden olur .
Aslında hepimizin her zaman uygulaması gerekenleri hamile anneler doğacak bebekleri için yapmalıdırlar…