Kordon Kanı Kök Hücresi

Kök Hücre Nedir?
Kök hücreler, insan vücudunda bulunan ve her türlü vücut hücresine dönüşebilen ana hücrelerdir. Nerede bir zedelenme veya onarım ihtiyacı varsa, oraya giderek gereken hücre tipine dönüşür ve hasarı onarırlar. 

Kalp krizi geçirende kalbe, karaciğer harabiyeti olanda karaciğere, kemiği kırılanda kırık hattına giderek gerekli tamiratı yaparlar. Hangi tip hücre ve dokuya ihtiyaç varsa ona dönüşürler. Vücutta en fazla olduğu zaman anne karnındaki bebeklik çağıdır.
 
Daha sonra alınan yaşlarla beraber sayısı azalır. Nitekim, yaşlanmayla beraber doku, organ iyileşmelerinin daha yavaş ve güç olduğu da bilinen bir gerçektir.

Kök Hücre Nerelerde Bulunur?
Kök hücreler, tüm vücut doku ve organlarında, kan dolaşımında bulunur. Fakat özellikle üç yerde daha fazladır. Bebeklerin göbek kordonu, kemik iliği ve damarlarımızda dolaşan kan.
Tarihte ilk olarak kemik iliğinden ameliyathane şartlarında alınan kök hücreler, lösemi tedavisinde kullanılmıştır. Bu yöntem hala uygulanmakta ve cerrahi koşullar altında yapılmaktadır. O nedenle bazı özel şartlara ve yetişmiş personele ihtiyaç vardır.
İlerleyen yıllarda vücutta dolaşan kandaki kök hücrelerin kullanılabileceği anlaşılmıştır. Bunun için önce hastaya hormon verilerek kemik iliğindeki kök hücrelerin hızla çoğalıp kana geçmesi sağlanır. Daha sonra, filtre (aferez) yardımıyla kandan toplanır ve kalan kan vücuda geri verilir. Bu yöntem de hala uygulanmaktadır. Fakat bu yolla elde edilen kök hücre sayısı ilikten alma yöntemine göre daha azdır.

Son olarak, 80'li yılların başında, yeni doğan bebeklerin kordon kanında kök hücrelerin bol miktarda bulunduğu ve bu hücrelerin tedavide kullanılabileceği fikri ortaya atılmıştır. Elde edilen kordon kanı belirli koşullar altında toplanıp dondurularak saklanabilmekte, daha sonra gerek duyulduğunda çözülerek kullanılmaktadır. İlk olarak Dr. David Harris, 1992 yılında oğlunun kordon kanını kendi laboratuvarında dondurarak saklamıştır. Daha sonra bu uygulamanın halka açması ile 1994 yılında dünyadaki ilk Kordon Kanı Bankası Amerika Birleşik Devletleri'nde kurulmuştur. Takip eden yıllar içinde dünya üzerinde birçok kordon kanı bankası kuruldu ve binlerce bebeğin kordon kanı bu bankalarda koruma altına alındı. Bahsi geçen yöntem kök hücre sağlama ve depolama açısından en kolay ve ucuz yöntemdir.

Kordon Kanı Kök Hücrelerinin Avantajı Nedir?
Yetişkin kemik iliğinden kök hücre elde etmek steril cerrahi işlemler gerektirir. Bu işlemlerin belli maddi külfetleri vardır ve bir hastalık veya ihtiyaç olmadan istek üzerine yapılan işlemler değildir.

Ayrıca, radyasyon, kimyasallar ve enfeksiyonlar gibi dış etkenler nedeniyle ister istemez zarar görmektedirler. Bu durum daha sonra kök hücrelerin sağlıklı bir şekilde üretilmesi ve tedavide kullanılması açısından problem yaratabilmektedir.
Oysa göbek kordonundaki kandan elde edilen kök hücre, herhangi bir kimyasalla henüz karşılaşmamıştır. Bu işlemin anne ve bebek açısından herhangi bir risk taşımaması, olası bir hastalık durumunda tedavinin kemik iliği nakline göre daha kolay ve ucuz olması kordon kanının avantajıdır. Gerekli durumda çoğaltılması periferik kan kök hücrelerine nazaran daha kolay olmaktadır.

Aile içinde doku uyumu daha fazladır. Doğumda alınan kordon kanı ilerde bebeğin kendisi için kullanılmasa da, anne, baba veya diğer kardeşlerden biri için hayat kurtarıcı olabilmektedir. Bu nedenle birçok anne baba adayı, doğum sırasında bebeğinin kordon kanını saklamak istemektedir.

Kordon Kanı Hangi Hastalıklarda Kullanılır?
Kordon kanı alınan bebeğin kendisi için kullanılabildiği gibi doku grubu uyduğu takdirde anne, baba ve diğer kardeşler için de kullanılabilir. Bilindiği gibi, doku grubu uyma ihtimali birinci derece akrabalar arasında en yüksektir. Bu oran en yüksek kardeşlerdedir. Daha sonrasında anne, baba yer almaktadır.
Tedavide kök hücre kullanılan hastalıklar:
Kanser hastalıkları:
- Acute lymphoblastic leukemia (ALL)
- Acute myelogenous leukemia (AML)
- Burkitt's lymphoma
- Chronic myelogenous leukemia (CML)
- Juvenile chronic myelogenous leukemia (JCML)
- Juvenile myelomonocytic leukemia (JMML)
- Chronic lymphocytic leukemia (CLL)
- Liposarcoma
- Myelodysplastic sendromu (MDS)
- Chronic myelomonocytic leukemia (CMML)
- Refractory anemia with excess blasts in transformation (RAEB-t)
- Neuroblastoma
- Non-Hodgkin's lymphoma
- Refractory Hodgkin's hastalığı
- Retinoblastoma

Bağışıklık yetersizlikleri :
- Chronic granulomatous hastalığı
- Common variable immune deficiency (CVID)
- Omenn's sendromu
- Severe combined immune deficiency (SCID and SCID-ADA)
- Reticular dysgenesis
- Thymic dysplasia
- Wiskott-Aldrich sendromu
- X-linked lymphoproliferative hastalığı

Kemik iliği hastalıkları :
- Severe aplastic anemia
- Blackfan-Diamond anemia
- Dyskeratosis congenita
- Fanconi anemia
- Myelofibrosis

Kalıtsal kan hastalıkları :
- Amegakaryocytic thrombocytopenia (AMT)
- Evans sendromu
- Kostmann's sendromu
- Sickle cell anemia
- ß-thalassemia (Cooley's anemia)

Doğuştan gelen metabolik düzensizlikler :
- Adrenoleukodystrophy
- Bare lymphocyte sendromu (MHC-II complex)
- Batten hastalığı (inherited neuronal ceroid lipofuscinosis)
- Familial erythrophagocytic/hemophagocytic lymphohistiocytosis
- Gunther hastalığı
- Hunter sendromu
- Hurler sendromu
- Krabbe hastalığı (globoid cell leukodystrophy)
- Langerhans cell histiocytosis
- Lesch-Nyhan hastalığı
- Leukocyte adhesion deficiency
- Maroteaux-Lamy sendromu
- Osteopetrosis
- Tay-Sachs hastalığı
- Diyabet

Araştırma safhasındaki tedaviler:
- Organ yenileme
- Zarar gören organların kök hücre yardımıyla eski haline dönüştürülmesi için pek çok çalışma yapılmaktadır.

Örneğin, Fransa'da insanlar üzerinde yapılan bir araştırmada, kalp krizi geçiren hastalara kök hücre tedavisi uygulandığında, verilen bu hücrelerin kalbin hasarlı kısmına yerleşerek kalp kası haline geldiği ve kalp fonksiyonlarını düzelttiği gösterilmiştir.
Sinir kesisi veya harabiyetine bağlı felç sonrasında, kök hücrelerin alana enjeksiyonu ile kesi hattında yeni sinir hücrelerinin geliştiği gösterilmiştir. Aynı işlem böbrek, karaciğer, pankreas, kemik kırıkları için de uygulanabilmektedir. Laboratuvar ortamında devam eden çok sayıda çalışma mevcuttur.

Organ yapımı:
Bugün için, böbrek, karaciğer, akciğer-kalp ve kornea nakilleri ihtiyacı olan insanlara başarı ile uygulanmaktadır. Fakat, doku uyumu tam olan bir organ bulmak gün geçtikçe daha da zorlaşmaktadır. Laboratuvar ortamında kök hücrelerden yapılacak organlar yardımıyla bu sorunun kolayca çözüleceği düşünülmektedir. Kaza veya hastalık sonucu bir organını tamamen kaybeden bir hasta için laboratuvar ortamında organ yetiştirilebilir. Örneğin, bir farenin sırtına yerleştirilen kök hücrelerle insan kulağı yeniden üretilebilmiştir. Bu konudaki çalışmalar tüm dünyada devam etmektedir