Psikoloji

Nöropsikolojik Testler

Nöropsikolojik  test raporu, özellikle depresyon-demans ayırıcı tanısı ve unutkanlık sorununun hangi alanlarda ve ne ağırlıkta olduğu konusunda bilgi sağlamakla birlikte, hekimin tedavisini yönlendirme ve hastanın takip süreci konusunda önemli katkılar sağlamaktadır.

Unutkanlık Endişesini Birçok Kişi Yaşıyor

Unutkanlık, çağımızın en önemli sağlık problemlerinden biri olan demansların habercisi olabildiğinden nöroloji polikliniklerine bu yakınma ile başvuran hastaların sayısı yıllar içinde giderek artmaktadır. Demans (en bilenen şekli ile Alzheimer hastalığı), yaşla birlikte giderek belirgin hale gelen, ilerleyici seyir gösteren hafıza sorunları, günlük yaşam becerilerinde kayıplar, duygudurum ve davranış değişiklikleri olarak tanımlanır. Her unutkanlık Alzheimer hastalığı olmamakla beraber, demanslarda görülen işlev kayıpları unutkanlık nedeniyle bağımsız yaşamını sürdürememe, sosyal ve gündelik hayat ile mesleki yaşantıda yaşanan güçlükler nedeniyle unutkanlık günümüzde hemen her yaş grubundan insanının endişe yaşamasına yol açmaktadır.

Unutkanlık Yakınması İle Gelenlerin En Sık Sorduğu Sorular

• Alzheimer olur muyum?/ Oluyor muyum?
• Annem çok unutkan oldu, acaba Alzhemier mi?
• Alzheimer mi? Demans mı?
• Unutkanlık depresyon nedeniyle olabilir mi?

Özellikle ailesinden demans tanısı almış yaşlı bir birey varsa, kişi kendisinde eskiye göre hafıza sorunları fark ediyorsa bu endişe öne çıkıyor. Ya da sorununu kabul etmekte direnen yaşlı bir ebeveyn ile hekime başvurabiliyor.

Nöropsikolojik Testlerin Tanıya Katkısı Tartışılmaz

Alzheimer hastalığının kesin teşhis yöntemi ne yazık ki yok… Ancak unutkan bir hastada ayırıcı tanıya yönelik yapılması gerekenler var. Ayrıntılı bir hasta değerlendirmesi, hasta yakınından sürece ilişkin alınacak anamnez  bilgileri  çok önemli. Beyin görüntüleme yöntemleri (MR veya BT), EEG, laboratuar testleri (özellikle B12 eksikliği ve tiroid fonksiyonlarını değerlendirebilmek açısından) vs… tanı açısından fikir verici olmakla beraber özellikle depresyonun maskelediği durumlarda nöropsikolojik testlerin de tanıya katkısı tartışılmaz…

Nöropsikolojik testler konu üzerinde eğitimli klinik psikologlar tarafından uygulanır. Hastanın dikkat, dikkati sürdürme, belek, soyutlama, planlama, algı, duygudurum işlevleri gibi beynin pek çok farklı ve karmaşık işlevine yönelik (hastanın eğitim durumu da göz önüne alınarak) değerlendirme yapılır. Hazırlanan test raporu, özellikle depresyon-demans ayırıcı tanısı ve unutkanlık sorununun hangi alanlarda ve ne ağırlıkta olduğu konusunda bilgi sağlamakla birlikte, hekimin tedavisini yönlendirme ve hastanın takip süreci konusunda da önemli katkılar sağlamaktadır.

Nöropsikolojik Testler Erken Tanı İçin Önemli

Nöropsikolojik değerlendirme, nörolojide yardımcı muayene yöntemlerinden biridir. Bu muayene beyin-davranış ilişkisi temeline oturan nöropsikolojik testlerle gerçekleştirilir. Karmaşık davranışlarımız (dikkat, otokontrol, öğrenme ve bellek, soyutlama), bilişsel işlevlerimiz, belli nöral sistemler aracılığıyla gerçekleşir. Bu nöral sistemler de, anatomik olarak, belli beyin yapılarının, belli beyin bölgelerinin ve bunlar arasındaki ileti yollarının faaliyetine dayanır.

Nöropsikolojik testler, bu nöral sistemlerin ürünü olan karmaşık davranışlarımızı, bilişsel işlevlerimizi değerlendirerek, beynin bu yapılarının muayenesine katılmış olur. Bazı durumlarda nöropsikolojik testler tek muayene aracı olarak karşımıza çıkabilir, örneğin Alzheimer hastalığının erken dönemlerinde beynin hareket ve duyu sistemleri dışında kalan bölgeleri etkilenmiş olduğu için, tek muayene aracı, bu hastalıkların tuttuğu beyin bölgelerinin aracılık ettiği mental işlevleri değerlendiren, bunlardaki bozulmaları gösteren nöropsikolojik testlerdir.

Değerlendirme Nöroloji Hekimi İle Birlikte Yapılır

Nöropsikolojik testler ve teknikler ilk olarak tanıya ilişkin çözümlenmesi zor sorulara cevap getirmek amacıyla oluşturulmuştur. Nörologlar, ana semptomları psikolojik işlevlerde bozulma olan hastalıklarda ayırt edici tanı için daha etkili yöntemler arayarak; psikiyatristler hastanın davranış bozukluğunun “organik” mi “fonksiyonel” mi olduğunu ayırt etmeye çalışarak; beyin ve sinir cerrahları da lezyon lokalizasyonu konusunda klinik muayene ile ve zamanın görüntüleme yöntemleriyle cevap bulamadıkları sorular için yardım isteyerek psikologlara başvururlar. Nöropsikolojik ölçme ve değerlendirme araçları  -yani nöropsikolojik testler- bütün bu sorulara cevap bulabilmek amacıyla geliştirilmiştir.

Nöropsikolojik muayene zihinsel durum değerlendirmesi, bütün bilişsel işlevlerin tek tek test edilmesi şeklinde düzenlenir. Bir hastayla nöropsikolojik muayeneye girişirken, önce hastanın uyanıklığının, dikkatinin, motivasyonunun, anlamasının bu muayeneye devam etmeye uygun olup olmadığına karar vermek gerekir.

Yaklaşık 2 saat süren bellek, dikkat, yürütücü işlevler, dil, görsel mekansal işlevleri kapsayan tam bir nöropsikolojik değerlendirme uygulama paketidir.

• Wechler Bellek Testi: Kişisel Aktüel bilgiler, oryantasyon, mental kontrol, basit dikkat, hikaye belleği ve görsel belleği değerlendirme
• Semantik Akıcılık ve Harf Akıcılığı Testleri: Dikkati sürdürme becerisini ölçmektedir.
• Stroop Test: Enterferansa direnç gösterebilme becerisi ile alışılmış cevabı bastırıp istenilen cevabı verebilme becerisini ölçer.
• Wisconsin Kart Eşleme Testi: Soyutlama, kavramsallaştırma, mental esneklik, problem çözme, kategori oluşturma ve kategori değiştirebilme becerisi ve karmaşık dikkat becerisini de ölçmektedir.
• Öktem Sözel Bellek Süreçleri Testi: Sözel malzemeyi öğrenme, öğrenilen malzemeyi bellek deposundan çağırma ve tanıma becerisini değerlendirir.
• Benton Yüz Tanıma Testi: Karmaşık görsel algı işlevini ölçer.
• Benton Çizgi Yönünü Belirleme Testi: Karmaşık görsel algılama testidir.
• Boston Adlandırma Testi: Testin amacı resimlenmiş nesneleri adlandırma yeteneğini ölçer.
• WAIS İkili Benzerlikler Alt Testi: Soyutta düşünme becerisini ölçer.
• İz Sürme Testi: Bu test enterferansa duyarlılığı ve cevap eğilimini bastırabilme becerisini ölçer.